Successieplanning is geen thema voor later, maar een essentieel onderdeel van doordacht vermogensbeheer. Ze bepaalt niet alleen wie wat erft, maar ook hoeveel daarvan effectief behouden blijft na het heffen van erfbelasting. Wie tijdig plant, behoudt de controle over zijn vermogen, beschermt zijn naasten en voorkomt dat de fiscus een groter deel opeist dan nodig.
In België geldt de wet van de erfopvolging: wanneer iemand overlijdt zonder testament of regeling, bepaalt de wet automatisch wie erft en in welke volgorde. De orde en graad van verwantschap spelen daarbij een centrale rol.
-
In eerste orde erven de afstammelingen, meestal de kinderen, elk een gelijk deel.
-
In tweede orde komen de ouders, broers en zussen aan bod.
-
In derde orde volgen de grootouders en verdere familieleden.
-
De vierde orde omvat de meer verre bloedverwanten.
De partner heeft een bijzondere positie. Gehuwde partners erven standaard het vruchtgebruik van de nalatenschap, terwijl wettelijk samenwonenden enkel het vruchtgebruik van de gezinswoning en huisraad krijgen. Feitelijk samenwonenden erven niets automatisch, tenzij dit expliciet is vastgelegd via testament of schenking.
De erfbelasting verschilt per gewest (Vlaanderen, Brussel, Wallonië) en is progressief opgebouwd: hoe hoger het geërfde bedrag en hoe verder de verwantschap, hoe hoger het tarief.
In Vlaanderen gelden voor directe erfgenamen (kinderen, kleinkinderen, partners):
-
3 % op de eerste schijf tot 50.000 euro,
-
9 % op de schijf tussen 50.000 en 250.000 euro,
-
27 % op alles boven 250.000 euro.
Voor broers en zussen liggen de tarieven hoger:
En voor anderen (zoals vrienden, feitelijke partners, verre familie):
Die percentages tonen hoe zwaar de fiscale druk oploopt zodra vermogen buiten de directe lijn overgaat. Een planning die niets regelt, laat de fiscus dus vaak de grootste erfgenaam worden.
Successieplanning biedt middelen om dat te vermijden. Denk aan schenkingen met voorbehoud van vruchtgebruik, waardoor je het gebruik en de inkomsten behoudt terwijl het kapitaal al naar de volgende generatie verschuift. Of aan het beding van aanwas, dat partners toelaat hun gezamenlijke bezittingen fiscaal gunstig over te dragen bij overlijden. Levensverzekeringen en testamenten kunnen dan weer helpen om evenwicht te brengen tussen erfgenamen, zeker in nieuw-samengestelde gezinnen.
Het voordeel van tijdig starten is dat je keuzes kunt spreiden en herzien. Een schenking is pas echt doordacht als ze aansluit bij je levensverwachting, je financiële behoeften en je gezinsstructuur. Ook de driejarige risicotermijn bij schenkingen in Vlaanderen (vier jaar in Brussel en Wallonië) maakt timing cruciaal. Wie pas plant bij gezondheidsproblemen, heeft vaak minder speelruimte.
Successieplanning draait dus niet alleen om besparen, maar om structuur en gemoedsrust. Een goed plan brengt duidelijkheid tussen erfgenamen, vermijdt conflicten en zorgt dat vermogen behouden blijft waar het bedoeld is.
Wie vandaag de tijd neemt om zijn vermogen juridisch, fiscaal en familiaal in kaart te brengen, houdt morgen de controle. Een gesprek met een notaris of vermogensplanner helpt om die puzzel correct te leggen, zodat zowel het leven als de nalatenschap in goede handen blijven.
Opmerking: deze blogpost is louter informatief en kan niet worden beschouwd als persoonlijk financieel advies. Voor een plan op maat kan je terecht bij Het Financieel Huis.